Stel je voor: je móet de hele dag roken. Kan niet zonder.. de ene sigaret na de ander, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat – ook in bed. Soms val je in slaap met de sigaret in je hand.
Of stel je voor: je drinkt de hele dag alcohol. In de ochtend is het het eerste waar je aan denkt, je neemt bij het ontbijt het eerste glas… de hele dag door totdat je ’s avonds omvalt.
Stel je voor: de hele dag blowen. Gamen. Harddrugs. Snoep.
Grote kans dat je deze voorbeelden niet in je leven hebt of tenminste niet in zo’n sterke mate dat ze je hele dag beheersen, maar ….vervang al die middelen eens door één ander woord: je telefoon.
Nog steeds geen herkenning? Of dan ineens wel? Geen dag zonder kunnen. Paniek ervaren als je even niet weet waar hij is. Hem continu pakken wanneer “ie in beeld ligt. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Op onhandige plekken of momenten toch die telefoon moeten checken. Stress en onrust als je er niet op kunt.
Het zijn allemaal tekenen van verslaving, hoewel dat er vaak geleidelijk in sluipt en we het niet eens zo door hebben. We doen het bijna allemaal, toch?
De smartphone als geaccepteerde verslaving
Waar in de jaren ’60 en ’70 het nog heel normaal was om te roken op de werkvloer of in de klas… hebben de meesten van ons nu onze smartphone vast aan onze hand, of op z’n minst binnen handbereik. En praten we het goed “Dat hoort bij het leven”, “Alles zit op die telefoon”, “Ik moet bereikbaar zijn”.
Het pakje sigaretten op tafel, maar dan 50 jaar later. Met continu nieuwe input. Dat doet die telefoon, en met name de apps erop, vakkundig. Met slimme trucjes, meldingen, gezellige muziekjes en kleurtjes. Steeds een nieuw smaakje. Onze hersenen vuren driftig Dopamine – van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat, bij de verwachting van een fijn gevoel door die “Owww… even op m’n telefoon kijken hoor”-impuls.
De gevolgen van de verslaving zijn voor iedereen anders. Het ligt eraan hoe strikt je je telefoon scheidt van de dingen die je belangrijk vindt om met aandacht te doen… En dat is precies wat er gebeurt, we scheiden die telefoon vaak niet meer.
Foto van Braxton Apana via Unsplash.
Ik wil niet op mijn telefoon, maar…
Want ga maar na: lukt het om je telefoon naast je of in je tas te laten liggen en je te concentreren op werk of studie? Of kijk je om de zoveel tijd toch even of er niets belangrijks is gebeurd? Word je onrustig als dat niet kan?
Kun je fietsen of autorijden en een melding die je hoort of voelt, negeren tot je thuis bent? Of breek je verkeersregels met een verzachtend “Ah dat doe ik maar af en toe” of “Ik moest echt even…”. Merk je dat je huis, tuin of schuur volloopt met spullen, omdat je steeds zegt “Doe ik later wel”, maar later nooit komt, terwijl je wel uren op socials doorbrengt?
Of dat als je een of meer kinderen hebt, het regelmatig voorkomt dat je in je telefoon verzonken bent, terwijl je achter de kinderwagen loopt, of terwijl je kind speelt. “Mama kijk nou!”… “Papaaaaa …. Kijk!” Terwijl je je zo voorgenomen had quality time te hebben samen op je vrije dag. Je het goede voorbeeld wil geven.
Maar ja die vriendin appt… en O kijk er is zo’n leuke Reel of TikTok. En nog één, en nog één. En even dat appje beantwoorden. “Ja… ik kom zoohooo”. En dan vinden we het gek dat onze kinderen in schermpjes verzonken zitten zodra ze de kans krijgen.
- Lees ook: Wil je minder op je telefoon zitten? – Begin hier eens mee..
Ook ik ben telefoonverslaafd
Ok even een disclaimer hè… voordat je denkt “Wie is zij om zo belerend te doen?”: been there, done that. Wat ik beschrijf, zijn allemaal voorbeelden uit mijn eigen leven. En ik deel ze omdat ik inmiddels tools heb om te kunnen kiezen, en me zoveel fijner voel nu die telefoon een andere rol gaat spelen in mijn leven.
En ik besef hoe groot de (digitale) puinhoop is geworden doordat ik afgelopen jaren mijn focus niet had bij opruimen maar bij wegdromen in een schermpje in mijn hand. Vakanties, andere huizen, online shoppen, appjes. Zelfs zonder socials (die haalde ik 2 jaar terug van mijn telefoon – ik kijk via de iPad) kan ik er nog steeds in verdwijnen.
Is het echt zo erg?
Misschien denk je nu, is het echt zo erg? En bovendien … *vul hier alle argumenten in waarom je die telefoon echt nodig hebt en ontspanning verdient* 😉 Van mij mag je alles… en ik doe het ook af en toe nog: verdwijnen in m’n telefoon.
Maar ga eens na… denk je na een scrollsessie op socials: “Hé dit heeft echt mijn leven verrijkt, ik voel me een stuk beter, of fitter, of rustiger in m’n hoofd?” Of bij het analyseren van nieuws, of het weer, of lange app-gesprekken met vrienden? Brengt het wat je nodig hebt?
Of voelt het toch anders dan wanneer je – ik noem maar wat – een wandeling maakt. Een dansje doet. Een vriendin in het echt ziet. Een klusje met focus afwerkt, iets creatiefs doet, of een boek of e-book leest, zonder steeds die telefoon te moeten checken.
Foto van Radu Florin via Unsplash.
Niet jouw schuld, wel jouw keuze
En kijk, het is niet jouw schuld. Het is het middel dat het doet. Net zoals bij alcohol, gamen, gokken en andere verslavende middelen, speelt de Dopamine ook bij het gebruik van je telefoon, een cruciale rol. En de social media bedrijven doen er alles aan om die Dopamine-knop bij jou zo te programmeren, zodat je opnieuw wil kijken, en blijft kijken.
Het is niet jouw schuld, maar wanneer je je bewust bent van hoe verslavend die apps zijn, wel jouw verantwoordelijkheid om het anders te doen, áls je dat wilt. Daar is iets anders voor nodig dan “meer discipline” en jezelf op je kop geven wanneer je weer urenlang hebt liggen swipen op de bank.
Wat wel helpt: bewustzijn, jezelf en het mechanisme van de verslaving van je telefoon snappen. En vervolgens je hersenen weer laten wennen aan hoe het ook alweer was zonder steeds maar op die telefoon.
Doe je dat, dan kun je daarna veel beter kiezen wanneer je wel of niet die telefoon in je hand neemt. En wat je erop doet.
Zonder automatisch scroll-rondje. Zonder veel te laat naar bed. Zonder steeds even-moeten-checken.
Waardoor je meer tijd bespaart, focus kunt houden op de dingen die je te doen hebt. En je ook nog eens ervaart dat rust in je hoofd, veel minder moeilijk is dan je denkt.
Wil jij minder op je telefoon?
Binnenkort start ik weer met Het Experiment “30 dagen minder op je telefoon”.
Lees er hier meer over, of schrijf je hieronder in voor mijn Tweewekelijkse Mail, dan ben je als eerste op de hoogte wanneer ik weer ga starten!